índice

HISTORIA DA LINGUA GALEGA

PEPE CARREIRO

O SÉCULO XX

REAL ACADEMIA GALEGA

Precedentes:

1895, O precedente da Real Academia Galega foi a Comisión Xestora creada sobre a sociedade Folklore Gallego, promovida por Emilia Pardo Bazán e Ramón Pérez Costales.

E n 1905 constituíuse na Habana a Sociedade Protectora da Academia Gallega, grazas ao impulso de Manuel Curros Enríquez e Xosé Fontenla Leal. En Galiza seguiron esta iniciativa algúns persoeiros que se reunían na Libraría Rexional de Uxío Carré Aldao da Coruña.

 Fundación: A Real Academia Galega constituíuse o 30 de setembro de 1906, presidida por Manuel Murguía e con corenta membros. O acto celebrouse nos locais da Reunión Recreativa e Instructiva de Artesanos.

 Obxectivos: Os obxectivos iniciais eran lingüísticos, a elaboración dun dicionario e unha gramática.

PRESIDENTES:

           ACADÉMICOS NUMERARIOS

 FEITOS:

-         Boletín de la Academia Gallega

-         1963  Día da Letras galegas

-         Normas Ortográficas e Morfolóxicas do Idioma Galego (1982) xunto co Instituto da Lingua Galega

-         Seminario de Lexicografía, que elaborou o seu primeiro dicionario monolingüe, e o Seminario de Sociolingüística, que realizou o Mapa Sociolingüístico de Galicia

RIANXEIROS na ACADEMIA

1907       Fúndase o sindicato "Solidaridad Gallega", o seu voceitro será a publicación " A Nosa Terra".

             Nun acto do sindicato en Betanzos, Lugrís Freire emprega por primeira vez o galego nun mitin.

17 de maio de 1916 fúndanse en A Coruña a 1ª Irmandade da Fala. Na primeira asamblea celebrada en Lugo 1n 1918 que teñen como obxectivos

 - Conseguir a oficializaciónda lingua dentro do país. A promoción da lingua supusxo que esta se empregase xa de forma definitivana presnsa en todos os actos públicos

1920  Ourense    Fúndase a Revista Nós

7 de xullo, Lois Peña Novo, dirixente de As Irmandades da Fala,  emprega o galego na toma de posesión como concelleiro de A Coruñade

1921  Editorial Céltiga en Ferrol, dirixida por Xaime Quintanilla

SEMINARIO DE ESTUDOS GALEGOS

                   Nunha  xunta celebrada o 12 de outubro de 1923, en Ortoño (parroquia do concello de Ames), durante a visita á casa onde viviu Rosalía na súa infancia, acórdase a creación do Seminario de Estudos Galegos. Participaron nove estudantes recollendo a tradición da Xunta de Ampliación de Estudos promovida pola Institución Libre de Ensino. Ao pouco tempo, intégranse nel boa parte da intelectualidad galleguista que se movía ao redor da revista Nós.

                  Armando Cotarelo Valledor, catedrático da Universidade Compostela, será o seu primeiro presidente.

     1924 Editorial Lar, A Coruña, dirixida por Leandro Carré Alvarellos

1931 Constitúese en Pontevedra o Partido Galeguista. Os principais promotores foron Alfonso Daniel R. Castelao, Aleixandre Bóveda na provincia de Pontevedra; en Ourense Vicente Risco e Ramón Otero Pedrayo

1931, 18  de setembro. Cortes Constituíntes da Segunda República Española, Madrid

              ...Con la dignificación de nuestra lengua logramos quizá o nos acercamos a realizar el gran hecho histórico: la compenetración ibérica que todos anhelamos; porque tengo que recordaros, S´ñores Diputados, que el galaico portugués es hablado por unos 40 millones de personas....

               ...si los gallegos aún somos gallegos, es por obra y gracia del lenguaje, porque un cultivo estético de nuestra lengua viene a ser la reconquista de todo cuanto tuvimos y porque, perdiéndose nuestro lenguaje, ya no quedaría ninguna esperanza de revivir.

             ...Y hay otros que se ríen de nosotros, porque sueñan todavía en el sueño del idioma único...  cantó el cuco y noté que el cuco cantaba como los nuestros y ladró un perro y noté que el perro ladraba como nuestros perros, y entonces surgió en mi imaginación esta gran verdad: los pobres animales aun están en el idioma universal. (Castelao, Diario de Sesiones de las Cortes Constituyentes de la República Española. Reproducido por X.L. García, Castelao, Otero Pedrayo Villar Ponte Suárez Picallo . Discursos Parlamentarios (1931-1933) Ed. do Castro, Sada, 1978

ESTATUTO DE GALICIA

            Estatuto de Autonomía de Galicia, aprobado como proxecto por unha asamblea de municipios galegos en decembro de 1932, aprobado en referéndum rexional o 28 de xuñoo de 1936, entregado ao presidente do Congreso el 15 de xullo de 1936, as Cortes Españolas  aceptárono a trámite en febreiro de 1938.

    Artículo 4º. Serán idiomas oficiais en Galicia, o castelán e o galego; pero nas relacións oficiais da Rexión con autoridades doutras Rexións e coas do Estado, usarase sempre o castelán.

Todo escrito que se presente a Tribunas e Autoridades redactado en galego, será reproducido en castelán cando o pida parte interesada; e o mesmo se fará en canto a notificacións de todas clases.

As copias de documentos redactados en lingua rexional, que os fedatarios expidan en castelán, ben a instancia de parte o porque vaian de producir efectos fora de Galicia, deberán conter tamén o texto en galego.

Os funcionarios que se designen para actuar na Rexión deberán acreditar conocemento da lingua galega.

1949 Colección " Benito Soto"

1950 Fundación editorial Galaxia

1963  Centenario da publicación de "Cantares Gallegos" de Rosalía de Castro.  A Real Academia Galega festexa o 17 de maio como o   DÍA DAS LETRAS GALEGAS

UNHA LINGUA PARA O ENSINO

UNHA LINGUA PARA A MÚSICA

1981 Lei Orgánica 1/1981, de 6 de abril, Estatuto de Autonomía de Galicia

TÍTULO PRELIMINAR

Artigo 5º

1.- A lingua propia de galicia é o galego.

2.- Os idiomas galego e castelán son oficiais en Galicia e todos teñen e dereito  de coñecelos e de  usalos.

3.- os poderes públicos de Galicia garantizarán o uso normal e oficial dos dous idiomas e potenciarán o emprego do galego en todos os planosda vida pública, cultural e informativa, e isporán os medios necesarios para facilitar o seu coñecemento.

4.- Ninguén poderá ser discriminado por causa da lingua.

Lei de Normalización Lingüística de Galicia

(Lei 3/1983, do 15 de xuño, de normalización lingüística, publicada no DOG do 14 de xullo de 1983)

Título I

Dos dereitos lingüísticos en Galicia

Artigo 1

O galego é a lingua propia de Galicia.

Tódos os galegos teñen o dereito de coñecelo e de usalo.

Artigo 2

Os poderes públicos de Galicia garantirán o uso normal do galego e do castelán, linguas oficiais da Comunidade Autónoma.

Unha lingua para o século XXI